Z dniem 1 stycznia 2020 roku wejdą w życie zmiany dotyczące sposobu wystawiania faktur VAT. Zmiana do ustawy o VAT wprowadza zasadę, że w przypadku sprzedaży zarejestrowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, fakturę do paragonu fiskalnego na rzecz nabywcy posługującego się numerem identyfikującym wystawia się tylko w przypadku, gdy paragon dokumentujący tę sprzedaż zawiera numer NIP kupującego..

Ustawodawca wprowadził jednocześnie sankcję - w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę z naruszeniem powyższej zasady organ podatkowy ustala temu podatnikowi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Przepisów powyższych nie stosuje się do podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą.

Zgodnie z uzasadnieniem ustawy zmiana jest „reakcją na zaobserwowany nieuczciwy proceder polegający na wystawianiu faktur na zaprzyjaźnione firmy, w zamian za korzyść majątkową, do paragonów fiskalnych wygenerowanych przez kasę, a nie odebranych przez klientów. Firmy na podstawie wystawionych faktur dokonują odliczenia podatku VAT, mimo że w rzeczywistości nie nabyły towarów lub usług, a tym samym zawyżają koszty podatkowe.[…] Regulacja ta pozwoli na eliminację procederu wystawiania faktur na podstawie zebranych paragonów pozostawionych przez innych klientów.”

Zgodnie z wyjaśnieniami ustawodawcy „Napływające sygnały dotyczą wprawdzie nadużyć głównie w branży paliwowej (nabycie paliwa na stacjach paliw) oraz budowlanej (zakupy materiałów budowlanych), jednakże zasadne jest wprowadzenie regulacji zapobiegających takiemu procederowi o charakterze ogólnym, obejmującym wszystkie transakcje na rynku (które potencjalnie mogłyby stać się przedmiotem nadużyć). Proponowana zmiana pozwoli na wyeliminowanie przypadków wystawiania faktur na podstawie pozostawionych przez nabywcę paragonów fiskalnych.

Podkreślić należy, że zasadą jest dokumentowanie transakcji pomiędzy podatnikami za pomocą faktur VAT i tego zakresu obrotu gospodarczego przedmiotowe regulacje nie dotyczą. Projektowane regulacje nie ograniczają prawa do wystawienia faktury, a jedynie regulują szczegółowo kwestie dokumentowania transakcji, które zostały uprzednio zewidencjonowane przy zastosowaniu kasy rejestrującej. Jeżeli podatnik chce otrzymać fakturę, to będzie mógł to zrobić. Proponowane przepisy wymuszają wyłącznie pewną konsekwencję podatnika. To znaczy, jeżeli dokonuje on zakupu jako podatnik, a nie jako konsument, to powinien o tym fakcie poinformować sprzedawcę w momencie dokonywania zakupu.”

Jednocześnie, uzasadnienie projektu daje wskazówki jak postępować w przypadku gdy kasy rejestrujące nie dają możliwości wpisania numeru NIP na paragonie. Podmioty te nie będą miały obowiązku wymiany kasy jednak może okazać się, ze zobowiązane będą do zmiany procedur związanych z wystawianiem faktur.

„W związku z tym, że nie wszystkie obecnie funkcjonujące na rynku kasy rejestrujące posiadają możliwość umieszczenia na paragonie numeru identyfikującego nabywcę, wystawianie faktur w oparciu o paragony na rzecz nabywców posługujących się takim numerem będzie ograniczone do tej grupy kas, które posiadają tą funkcjonalność.

W sytuacji, gdy podatnik dokonujący sprzedaży nie będzie miał technicznej możliwości wpisania numeru identyfikującego na paragonie, nabywca powinien zadeklarować w momencie dokonywania zakupu, że nabywa towar lub usługę, jako podatnik - w takiej sytuacji sprzedawca nie powinien rejestrować zakupu na kasie rejestrującej, tylko powinien od razu wystawić fakturę. Proponowana zmiana przepisów nie będzie zatem skutkowała koniecznością wymiany kas rejestrujących przez podatników, natomiast konieczna może się okazać zmiana procedur stosowanych przez podatników. Zaznaczyć jednak należy, że procedura zgodnie z którą nabywca, który w związku z prowadzoną działalnością chce otrzymać fakturę, powinien poinformować o tym sprzedawcę w momencie dokonywania zakupów, tak żeby sprzedawca nie zarejestrował sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej, tylko wystawił fakturę, jest w pełnej zgodzie z przepisami ustawy o VAT, w szczególności z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT. Z przepisu tego wynika jasno, że za pomocą kas rejestrujących ewidencjonuje się wyłącznie sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Oceniając zatem wpływ regulacji na mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, którzy użytkują kasy bez możliwości umieszczania na dokumencie sprzedaży numeru identyfikującego nabywcę należy wskazać, że wprowadzenie nowych regulacji nie będzie się wiązało z koniecznością wymiany kas. Przedsiębiorcy będą mogli wykorzystać inne sposoby wystawiania faktury, jak np. faktury z bloczka.”

Naszym zdaniem nie ma konieczności stosowania tak niepraktycznych rozwiązań, które wskazuje ustawodawca (wystawiania „faktur z bloczka”) jednak często może okazać się, że jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest faktyczna zmiana procedur polegająca na wystawianiu faktur dla podmiotów prowadzących działalność bez jednoczesnej fiskalizacji tej sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej.

Na koniec warto dodać, iż ustawodawca dość szeroko uzasadnił sankcję za niestosowanie przepisu, oceniając jej charakter jako dotkliwy i prewencyjny. Jego zdaniem zasadność sankcji w tej wysokości uzasadnia skala nadużyć w tym zakresie oraz fakt, że nadużycia te mają charakter, co do zasady, świadomy. Sankcja ma stanowić narzędzie mające na celu likwidację występującego mechanizmu nadużycia, ma w założeniu mieć przede wszystkim wymiar prewencyjny oraz ma być dotkliwością za nieprzestrzeganie formalnych zasad wystawiania i ewidencjonowania faktur, tak dla sprzedawcy, jak i dla nabywcy. Istotna pozostaje okoliczność, iż w przypadku przedmiotowego nadużycia nieuprawniony zysk opiewa na wysokość odliczonego nienależnie podatku VAT zatem, aby sankcja pozostała skuteczna jej wysokość powinna korespondować z wysokością uzyskiwanego nienależnie przysporzenia. Stąd potrzeba by wysokość sankcji wynosiła 100% podatku VAT.