Co do zasady podatnikami VAT z tytułu dostaw towarów oraz świadczenia usług są podatnicy dokonujący dostaw oraz świadczący usługi. Nie jest to jednak zasada bezwzględnie obowiązująca bowiem ustawodawca przewidział przypadki gdy podatnikami z tytułu dostaw towarów oraz świadczenia usług są nabywcy tych towarów i usług. Rozliczenie podatku w takich sytuacjach następuje w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia (reverse charge mechanism).

Mechanizm odwrotnego obciążenia jest znany od dłuższego czasu. Obecnie jednak następuje poszerzenie katalogu towarów, znajdujących się w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, które – jako szczególnie podatne na oszustwa i nadużycia – zostaną objęte tym sposobem rozliczania. Powoduje to, że od 1 lipca 2015 r. tym mechanizmem będą objęte transakcje, których przedmiotem są m.in. telefony komórkowe, w tym smartfony, komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy itp., oraz konsole do gier wideo.

Wprowadza się dodatkowy warunek zastosowania metody odwrotnego obciążenia – limit wartości transakcji. Dotyczy on niektórych towarów ujętych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT (poz. 28a–28c), głównie sprzętu elektronicznego. W przypadku transakcji dotyczących tych towarów mechanizm odwrotnego obciążenia znajdzie zastosowanie tylko do transakcji przekraczających 20 000 zł (netto). Limit będzie liczony do jednolitej gospodarczo transakcji. Jest to nowe pojęcie wprowadzone w ustawie o VAT i powoduje, że w przypadku dostaw np. sprzętu elektronicznego mechanizm odwróconego obciążenia znajdzie zastosowanie, jeżeli łączna wartość tych towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji obejmującej te towary, bez kwoty podatku, przekracza kwotę 20 000 zł.

Zgodnie z ustawą za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się transakcję obejmującą umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów wymienionych w poz. 28a–28c załącznika nr 11 do ustawy nawet, jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostał. Za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się również transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę o której mowa wyżej, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami wymienionymi w poz. 28a–28c załącznika nr 11 do ustawy.

Istotną zmianą jest również zmiana dotycząca klasyfikacji nabywców towarów objętych procedurą odwrotnego obciążenia. Obecnie podatnikami z tytułu dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT mogą być nabywcy będący podatnikami przy czym nie istotna jest rejestracja dla celów VAT. W efekcie do rozliczania VAT jako nabywcy obowiązani są nie tylko nabywcy będący podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni, ale także nabywcy będący podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT zwolnieni oraz niezarejestrowani. Zgodnie z nowelizacją przewiduje się zawężenie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia tylko do sytuacji, gdy nabywcą towarów wymienionych w załączniku nr 11 jest czynny podatnik VAT. Choć jest to korzystna zmiana dla nabywców nie będących zarejestrowanymi podatnikami VAT to może spowodować znaczne komplikacje dla sprzedawców, którzy (mimo obietnic Ministerstwa) nie posiadają narzędzi służących weryfikacji kontrahentów w zakresie podlegania VAT.

Tabela zawierająca nowe pozycje w załączniku nr 11 do ustawy o VAT towary objęte mechanizmem odwróconego obciążenia.