Zgodnie z przepisami znowelizowanej od nowego roku ustawy systemowej jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek. Z powyższego wynika zatem, że zasadniczo wszyscy płatnicy będą obowiązani zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń przymusowych, a do ewentualnych dobrowolnych i/lub obowiązkowego zdrowotnego tylko wtedy, gdy sam ubezpieczony udowodni brak obowiązku opłacania składek emerytalnej i rentowych. Niestety przepisy ustawy nie określają jakie dokumenty mają potwierdzać nieopłacanie składek.

Naszym zdaniem najbardziej wiarygodnym dokumentem potwierdzającym brak konieczności oskładkowania umowy będzie „Informacja miesięczna dla osoby ubezpieczonej”(RMUA). Dokument ten wystawiany jest na żądanie ubezpieczonego przez płatników nie częściej niż raz na miesiąc za miesiąc poprzedni. I choć jest to wiarygodna i pewna informacja, która uwierzytelni wysokość podstawy wymiaru składek w danym miesiącu to fakt, iż można ją pozyskać dopiero po zakończeniu miesiąca spowoduje duże trudności z możliwością uwzględnienia jej w prawidłowym rozliczeniu umowy. Przepis ustawy systemowej wyraźnie bowiem wskazuje, że analizując kwestię podlegania przychodów z umowy chodzi o podstawę wymiaru „w danym miesiącu”, a nie za dany miesiąc.

Szukając dalej dokumentów, które będą wiarygodne dla płatnika uznać należy, iż niestety z cała pewnością nie można sugerować się wyłącznie kwotą wynagrodzenia wskazaną w przedstawionej przez Zleceniobiorcę umowie cywilnej zawartej z innym przedsiębiorstwem. Może okazać się bowiem, że zleceniodawca nie wypłacił umówionego wynagrodzenia w terminie albo wypłacił je w innej wysokości. Innym problemem jest przypadek gdy wynagrodzenie jest zmienne, np. stawka za godzinę lub określone prowizyjnie.

Teoretycznie zleceniodawca może chcieć oprzeć się na oświadczeniu zleceniobiorcy. Dokument taki jednak jeszcze bardziej niż do tej pory obarczony ryzykiem. Wspomnieć należy, iż za nie pobrane lub pobrane w zaniżonej wysokości składki należne od przychodu odpowiada zleceniodawca. W trakcie ewentualnej kontroli to on będzie zobowiązany uiścić naliczone kwoty. Odzyskanie ich od zleceniobiorcy będzie zapewne bardzo trudne a wręcz niemożliwe.

Jak widać uzyskanie wiarygodnego dokumentu we właściwym dla płatnika terminie będzie bardzo trudne.

Ustawodawca w związku z nowymi przepisami przekazał płatnikom pewne narzędzie, dzięki któremu będą mogli zweryfikować, czy prawidłowo ustalili obowiązek ubezpieczeń i rozliczyli składki za swoich ubezpieczonych. Na wniosek płatnika składek ZUS zbada prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, osiągających przychody ze zleceń i innych tytułów. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, poinformuje o tym niezwłocznie zarówno płatnika składek, jak i ubezpieczonego za pośrednictwem tego płatnika. Z nowego uprawnienia będzie można skorzystać dopiero po złożeniu kompletu dokumentów za dany miesiąc gdyż to na ich podstawie ZUS sprawdzi, czy składki zostały ustalone prawidłowo. Zgodnie z założeniami ZUS oceni sytuację ubezpieczeniową wskazanej osoby, biorąc pod uwagę raporty miesięczne złożone za nią przez wszystkich płatników. Czas pokaże jak w praktyce narzędzie to będzie funkcjonowało.