Wybór metody amortyzacji środków trwałych jest niezwykle istotny, również z powodu znacznego ograniczenia możliwości dokonywania zmian w trakcie ich użytkowania. Zasadniczo, gdy rozpoczyna się nowy rok podatkowy, przedsiębiorcy mogą podjąć decyzję o zmianach dotyczących amortyzacji środków trwałych. Możliwości w tym zakresie są ograniczone - wybranej metody na ogół nie wolno zmienić aż do pełnego zamortyzowania środka trwałego. Na niedopuszczalność takiej zmiany wyraźnie wskazuje treść odpowiednio art. 16h ust. 2 ustawy o CIT i art. 22h ust. 2 ustawy o PIT. Na te przepisy wielokrotnie powoływały się organy podatkowe.

W przewidzianych przepisami prawa podatkowego przypadkach istnieje możliwość zmiany wysokości stawek amortyzacyjnych. Przepisy pozwalają na obniżanie bądź podwyższanie wysokości tych stawek, przy czym w tym pierwszym przypadku zmiany stawki dokonuje się, począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji. Oznacza to, że w przypadku środków trwałych wprowadzanych do ewidencji możliwe jest obniżenie stawki przy dokonywaniu pierwszego odpisu amortyzacyjnego. W odniesieniu zaś do amortyzowanych już przez podatnika składników majątkowych nie jest możliwe obniżenie stawki z Wykazu w trakcie roku podatkowego. Obniżenia takiego wolno dokonać, dopiero począwszy od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. Nie jest możliwe obniżenie stawki amortyzacyjnej, w sytuacji gdy w danym roku podatkowym przedsiębiorca dokonał już odpisu amortyzacyjnego przy zastosowaniu stawki z Wykazu. W konsekwencji nie wolno z tego powodu korygować amortyzacji oraz kosztów uzyskania przychodów, potrąconych z tytułu dotyczących tej amortyzacji odpisów.

Zobacz również: Zasady amortyzacji środków trwałych Trzeba także podkreślić, że przepisy ustaw o podatku dochodowym nie regulują wysokości obniżenia stawki amortyzacji. Stanowią jedynie m.in., że podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawki dla poszczególnych środków trwałych. Dzięki omawianemu rozwiązaniu podatnicy mają możliwość – w zależności od potrzeb – stosowania różnych stawek amortyzacyjnych dla składników majątku wpisanych do ewidencji środków trwałych, ale powinni pamiętać o tym, że ich wysokość nie może być wyższa od stawek określonych w Wykazie. Jednocześnie należy mieć na względzie to, że przepisy podatkowe nie zabraniają obniżania stawek amortyzacji do żadnego minimalnego dopuszczalnego poziomu.
Można zadać sobie pytanie – kiedy podatnikowi może zależeć na zmniejszeniu kosztów – zazwyczaj chcemy aby podstawa opodatkowania była jak najniższa. Otóż, obniżenie stawki jest uzasadnione głównie wtedy, gdy podatnik postanowi „przenieść” koszty do kolejnych okresów rozliczeniowych. Na przykład w sytuacji gdy w danym okresie działalności nie jest w stanie ich efektywnie wykorzystać ze względu na to, że znacznie przewyższają przychody. Takim zabiegiem z całą pewnością będą zainteresowani przedsiębiorcy, którzy ponoszą przez kilka lat straty podatkowe. Dzięki niemu będą posiadali oni możliwość optymalizowania swoich rozliczeń podatkowych poprzez wpływanie na wysokość straty podatkowej oraz dochodu do opodatkowania. Zmniejszenie wysokości stawek amortyzacyjnych wydłuży okres amortyzacji środków trwałych, będzie prowadziło do sytuacji, w której koszty podatkowe będą po prostu niższe. Również podatnicy opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych mający w planach zmianę formy opodatkowania na zasady ogólne odniosą korzyści z obniżenia stawki amortyzacyjnej. W ich przypadku opłacalne będzie bowiem zmniejszenie wysokości odpisów amortyzacyjnych w czasie pozostawania na ryczałcie (bez możliwości potrącania kosztów) po to, aby zwiększyć te odpisy już po przejściu na zasady ogólne, w ramach których już wolno im będzie uwzględniać omawiane wydatki jako koszty uzyskania przychodów.

Podkreślić należy, iż zmianę stawek amortyzacyjnych dopuszczono jedynie w odniesieniu do środków trwałych amortyzowanych metodą liniową (tj. podstawową). Zatem jedynie w przypadku stosowania tej metody podatnik ma prawo do obniżania stawek wynikających z Wykazu. Według organów podatkowych zmiana stawek nie jest możliwa nie tylko przy degresywnej metodzie amortyzacji, ale także w odniesieniu do stawek indywidualnych, czyli tych, które zostały ustalone na podstawie art. 16j ustawy o CIT lub art. 22j ustawy o PIT, a nie na podstawie Wykazu. Jest to istotna uwaga, zważywszy na fakt, że często można się spotkać z poglądami, iż stawki indywidualne stanowią jedynie modyfikację metody liniowej. Organy podatkowe stosując wykładnię literalną twierdzą, że zmiany stawek przewidziano wyraźnie jedynie przy metodzie liniowej, natomiast przepisy milczą w tej kwestii odnośnie stosowania stawek ustalonych indywidualnie. Podnoszą również, że dokonywanie odpisów amortyzacyjnych przy wykorzystaniu tych indywidualnych stawek jest odrębną od liniowej metodą amortyzacji. Zmiana zaś stawki oznaczałaby niezgodną z przepisami zmianę wspomnianej metody. Przepisy te zabraniają bowiem dokonywania tego rodzaju zmian przed pełnym zamortyzowaniem danego środka trwałego.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, iż ewentualna zmiana wysokości indywidualnych stawek amortyzacji wiązałaby się z dużym ryzykiem, ponieważ stanowisko organów fiskusa w tej kwestii na ogół popierają również sądy administracyjne.

Przeczytaj koniecznie: Metody amortyzacji środków trwałych