Wykroczenie skarbowe polegające na uporczywym niepłaceniu podatku – przesłanki ukarania podatnika mandatem

Podatnik, który uporczywie nie wpłaca podatku w terminie, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Wykroczenie to jest popełniane, jeżeli wystąpią dwie przesłanki:

• podatnik nie wpłaca w terminie podatku oraz
• niewpłacanie podatku ma charakter uporczywy.

Zasadniczo wykroczenie polegające na uporczywym niewpłacaniu podatku może popełnić wyłącznie podatnik - względnie osoba, która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, podatnika. Wykroczenia tego natomiast nie może popełnić płatnik ani inkasent.

Przesłanką omawianego wykroczenia jest to, aby niewpłacanie podatku w terminie miało charakter uporczywy. Ponieważ brak definicji ustawowej „uporczywości” przesłanka budzi duże wątpliwości. Czy niewpłacanie podatku w terminie ma charakter uporczywy tylko w przypadkach, gdy następuje wielokrotnie, czy też również w przypadkach, gdy podatek zostanie wpłacony jednorazowo, lecz brak wpłaty utrzymuje się długi okres. Niestety, jak dotąd nie można mówić o jednym stanowisku wypracowanym w tej kwestii przez sądy.

W komentarzu do art. 57 k.k.s. Feliksa Prusaka (publ. LEX), czytamy: "uporczywość oznacza powtarzające się uchylanie, które jest zabarwione przy tym ujemnie z powodu złej woli sprawcy, przejawianej w dłuższej perspektywie czasowej w sytuacji istnienia obiektywnych możliwości rozliczenia się z fiskusem. Zakłada się zatem bądź wielokrotność zaniechania, pomimo że obiektywnie sprawca ma możliwość wykonania obowiązku, bądź długotrwałe opóźnienie w uregulowaniu podatku lub zaliczki".

Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Warto podkreślić, że w postępowaniu mandatowym, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, karę grzywny w drodze mandatu karnego nałożyć można jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej niż wyżej wymieniona. W cytowanym kodeksie czytamy, iż postępowania mandatowego nie stosuje się, jeżeli w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona.

Podsumowując, stwierdzić należy iż uporczywe niewpłacanie podatku w terminie ma miejsce przede wszystkim, jeżeli niewpłacanie podatku ma miejsce wielokrotnie. Często można się spotkać ze stanowiskiem, że uporczywe niewpłacanie podatku ma również miejsce, jeżeli podatek nie został wpłacony w terminie jednorazowo, a stan braku wpłaty trwa długo. Do uporczywego wpłacania podatku w terminie nie dochodzi, jeżeli podatek nie został wpłacony w terminie jednorazowo, a stan braku zapłaty trwał krótko.

Jak uniknąć kary za uporczywe niepłacenie podatku? Oprócz oczywistego rozwiązania, którym jest płacenie podatku w terminie podatnicy, mogą także korzystać z instytucji tzw. czynnego żalu. Jak bowiem stanowi art. 16, par. 1 k.k.s. nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Z tym, że zawiadomienie takie musi zostać złożone zanim organ ścigania będzie miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu wykroczenia skarbowego polegającego na uporczywym niewpłacaniu podatku. Zaznaczyć należy, że w poszczególnych przypadkach organy nie zawsze akceptują akt czynnego żalu jako zwalniający podatnika z odpowiedzialności karnej za wykroczenie.

Uniknięcie kary jest możliwe także, jeżeli sprawa o wykroczenie skarbowe polegające na uporczywym niewpłacaniu podatku trafi przed sąd. Sąd bowiem może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe polegające na uporczywym niewpłacaniu podatku został on w całości wpłacony na rzecz właściwego organu.