Podatnicy dokonujący sprzedaży towarów i usług są obowiązani do dokumentowania tych czynności fakturą VAT. Powyższy obowiązek nie dotyczy zasadniczo podatników dokonujących sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, dla których faktury wystawiane są na żądanie.

Poza ewentualną koniecznością wystawienia faktury VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej mają obowiązek prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Od powyższego obowiązku istnieje kilka wyjątków przewidzianych w rozporządzeniu Ministra Finansów. Katalog ten sukcesywnie zmniejsza się i prawdopodobnie od 2017 roku wszyscy podatnicy prowadzący sprzedaż na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej będą musieli kasę fiskalną posiadać.

Zdarza się, że podatnicy mimo ciążącego na nich obowiązku, kasy fiskalnej nie instalują. Z jakimi konsekwencjami mogą się spotkać?

Po pierwsze mandat. Podatnik, który nie prowadzi ewidencji za pomocą kasy rejestrującej, narusza jednocześnie dwa przepisy kodeksu karno-skarbowego. Nieprowadzenie wbrew obowiązkowi księgi może skutkować ukaraniem podatnika karą grzywny w wysokości do 240 stawek dziennych. Dodatkowo karze do 180 stawek dziennych podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży. W 2016 r. stawka dzienna mieści się w granicach kwot: od 61,70 zł do 24 680 zł.

Zasadniczo kary tej można uniknąć składając akt czynnego żalu. Podstawą prawną do uniknięcia kary z wykorzystaniem czynnego żalu jest art 16 § 1 Kodeksu Karnego Skarbowego, zgodnie z którym „ nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.”

Niestety to nie wszystko. W większości przypadków dużo większym zagrożeniem jest tzw. dodatkowe zobowiązanie w VAT. Choć sankcja jest łagodniejsza niż kilka lat temu - zachowała się już tylko w szczątkowej formie to nadal może okazać się bardziej dotkliwa niż wskazany wyżej mandat. Nie jest to - jak było dotychczas - utrata prawa do odliczenia 30% naliczonego podatku, ale dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% podatku naliczonego. Stosownie do art. 111 ust. 2 ustawy o VAT w przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi ewidencji obrotu i kwot podatku należnego z zastosowaniem kas rejestrujących, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego z zastosowaniem kas rejestrujących dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Na koniec warto zaznaczyć, że w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, nie ustala się dodatkowego zobowiązania podatkowego. Stosowanie wobec tej samej osoby, za ten sam czyn, dodatkowego zobowiązania - sankcji VAT i odpowiedzialności za przestępstwo albo wykroczenie skarbowe w postępowaniu karnym skarbowym, narusza Konstytucję. Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku P 43/06.